Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze to najstarsze w Polsce stowarzyszenie skupiające turystów i krajoznawców. Powstało siedemdziesiąt lat temu z połączenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1873 r.) i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1906 r.), stając się ich prawnym następcą, spadkobiercą ich tradycji, dorobku ideowego, a także majątku
  • Rys historyczny
  • Opracowania
  • Biografie
  • KHiT (Oddziały)
Rys historyczny
Polskie Towarzystwo Tatrzańskie

(rok założenia 1873)

Dnia 3 sierpnia 1873 r. w dawnym dworze zakopiańskim Ludwika Eichborna (tzw. Zwierzyńcu) zapadła decyzja o założeniu Towarzystwa Tatrzańskiego. Jego projekt przypisuje się Feliksowi Pławickiemu, kapitanowi armii austriackiej i posłowi do sejmu galicyjskiego, konkretyzującemu koncepcje ks. Józefa Stolarczyka, dr. Tystusa Chałubińskiego, Eugeniusza Janoty, Franciszka Biesiadeckiego, dr. Bolesława Lutestańskiego i innych.

Sformalizowanie czynności założycielskich nastąpiło już 31 grudnia 1873 r., a pierwszy Statut nadawał Towarzystwu nazwę: "Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie" z siedzibą w Nowym Targu i jako cele działania określał: uprzystępnianie i badanie gór. Rychłe zmiany w Statucie (31 maja 1874 r.) rozszerzyły cele programowe o ochronę kozic i świstaków oraz innych zwierząt (m. in. poprzez utworzenie straży tatrzańskiej) oraz zasięg terytorialny Towarzystwa. Konsekwencją tych zmian było też przyjęcie nowej nazwy: "Towarzystwo Tatrzańskie" z siedzibą w Krakowie.

W pierwszym dziesięcioleciu istnienia Towarzystwa powstały także jego pierwsze oddziały terenowe: w Stanisławowie (1876), Kołomyi (1876), Lwowie (1883). Następnymi były oddziały: Pieniński w Szczawnicy (1893), Babiogórski w Żywcu (1905) i "Beskid" w Nowym Sączu. Dalszy rozrost terytorialny przypadł na lata powojenne I Wojny Światowej, kiedy to powstały oddziały Towarzystwa Tatrzańskiego w Warszawie, Nowym Targu, Łodzi, Poznaniu i Cieszynie.

Zakończenie I Wojny Światowej i odrodzenie się Państwa Polskiego umożliwiły kolejną zmianę nazwy Towarzystwa (1919 r.) na: "Polskie Towarzystwo Tatrzańskie". Fakty te były też niewątpliwie przyczyną dużej reorganizacji ustrojowej i programowej Towarzystwa. W roku 1922 Zjazd Towarzystwa Tatrzańskiego oficjalnie zatwierdził programy działania sekcji: Turystycznej, Narciarskiej, Ochrony Przyrody, Ludoznawczej oraz Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Nowe formy organizacyjne objęły również przewodnictwo górskie. Wspólną ideą było badanie Karpat, w szczególności Tatr i Pienin, oraz ułatwianie ich zwiedzania, ochrona zwierząt górskich, wspieranie przemysłu górskiego.

Realizacja celów statutowych Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego zaowocowała wkrótce m. in. założeniem sieci stacji meteorologicznych w górach i na Pogórzu, umożliwiających m. in. redakcję "Komunikatów pogodowych dla turystów", a "badanie Karpat" objęło np.: geografię i geologię, klimatologię, biologię, antropologię, etnografię, speleologię, muzykologię, historię i muzealnictwo, dzieje turystyki i taternictwa. Polskie Towarzystwo Tatrzańskie "z rozmachem" też zaczęło pracować nad uprzystępnianiem gór. Wynikiem zabiegów Towarzystwa były m. in.: budowa linii kolejowej oraz drogi krajowej z Krakowa do Zakopanego, a przy zaangażowaniu własnych środków finansowych: budowa, utwardzanie i oświetlenie ulic Zakopanego, budowa licznych szlaków i ścieżek górskich, budowa innych urządzeń turystycznych. Szczególnie wiele uwagi poświęcono budowie schronisk turystycznych oraz organizacji stacji turystycznych. Do roku 1939 PTT dysponowało 54 schroniskami, 81 stacjami turystycznymi, 10 schroniskami niezagospodarowanymi, o łącznej liczbie 4543 miejsc noclegowych, a duża ich część do dziś służy turystom.

Nowe cele i zadania stanęły przed Polskim Towarzystwem Tatrzańskim po II Wojnie Światowej. Zmiany terytorialne i ludnościowe, a przede wszystkim specyficzna sytuacja społeczna i polityczna, zmusiły Towarzystwo do poszukiwania nowych form organizacyjnych oraz rozwiązań jednoczących ruch turystyczny. Przed podobnym problemem stanęło i drugie z polskich Towarzystw turystycznych: powstałe w 1906 r. w Warszawie Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Skutkiem wzajemnych uzgodnień było zwołanie Zjazdu Delegatów obu Towarzystw, który w dniu 17 grudnia 1950 r. dokonał połączenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze.

Polskie Towarzystwo Krajoznawcze

(rok założenia 1906)

W podzielonej zaborami Polsce, a konkretnie pod zaborem rosyjskim (w tzw. Kongresówce) w roku 1906 powstało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Jego założycielami byli m. in. Aleksander Janowski - pracownik kolei warszawsko - wiedeńskiej, Karol Hofman - dziennikarz, Kazimierz Kulwieć - pedagog i przyrodnik, Zygmunt Gloger - naukowiec, etnograf, Kazimierz Czerwiński - nauczyciel, przyrodnik.

Jednym z głównych celów ideowych Towarzystwa było pokazanie, zwłaszcza młodzieży, piękna ziemi ojczystej, by w ten nieco zakamuflowany sposób, budzić w społeczeństwie umiłowanie kraju, jego historycznego dorobku, rozwijać partiotyzm. Cel ten najlepiej oddaje naczelna dewiza Towarzystwa:

"Przez poznanie kraju do jego umiłowania, przez umiłowanie do czynów ofiarnych",

która znalazła potwierdzenie w zatwierdzonej przez władze carskie Ustawie Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (pełniącej rolę Statutu). Określał on, że celem zarejestrowanego w Warszawie PTK jest zbieranie i szerzenie wiadomości krajoznawczych oraz gromadzenie zbiorów naukowych, organizowanie wycieczek, tworzenie oddziałów prowincjonalnych, urządzanie wystaw, opieka nad pomnikami historii i przyrody.

Roli przewodników, a równocześnie nauczycieli wiedzy o kraju, podjęło się społecznie liczne grono działaczy PTK, współdziałających od roku 1909 z powstałą Komisją Wycieczkową. Spośród nich wymienić z pewnością należy wspomnianego wyżej Aleksandra Janowskiego oraz Mieczysława Orłowicza - orędownika krajoznawstwa górskiego i nizinnego.

I Wojna Światowa na krótko przerwała działalność PTK, a po odzyskaniu niepodległości i scaleniu ziem polskich reaktywowane Towarzystwo objęło swoim zasięgiem cały kraj. Powołane zostały nowe oddziały, zwłaszcza na terenach byłego zaboru pruskiego i austriackiego. Rozwój ten przerwały jednak działania II Wojny Światowej.

Rzeczywistość okresu powojennego zmusiła Towarzystwo do działań wzmacniających pozycję idei krajoznawczo - turystycznych na drodze zacieśnienia związków z Polskim Towarzystwem Tatrzańskim. Ich efektem było zjednoczenie PTT i PTK.

Zjednoczenie PTT (1873) i PTK (1906)

(Zjazd Zjednoczeniowy 1950 r.)

Pomysł połączenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego nie był nowy gdyż między oboma Towarzystwami istniały od dawna przyjacielskie więzy, mimo znaczących różnic organizacyjnych, programowych i różnego zasięgu terytorialnego. Natomiast na jego ostateczną realizację wpłynęły niewątpliwie zasadnicze przemiany ustrojowe w powojennej Polsce i świadomość, że w nowych warunkach potrzebna jest jedna silna organizacja turystyczna, obejmująca swoim zasięgiem cały kraj. Uczciwie trzeba jednak stwierdzić, że w obu Towarzystwach istnieli także przeciwnicy połączenia, pełni obaw czy w nowej organizacji nie zostaną zatracone specyficzne wartości każdego z Towarzystw.

Dla wyjaśnienia wszystkich problemów i stworzenia modelu przyszłego Towarzystwa w roku 1948 została powołana Komisja Porozumiewawcza, a finalnym efektem jej działania było opracowanie "Podstaw ideologicznych oraz zasad przyszłego statutu".

Ostatnie Zjazdy Delegatów obu Towarzystw odbyły się w Warszawie, 16 grudnia 1950 r. W dniu następnym, tj. 17 grudnia 1950 r., na wspólnym Zjeździe PTT i PTK zostało dokonane połączenie obu Towarzystw, pod nową nazwą: "Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze."

Lata następujące po połączeniu PTT i PTK, aż po dzień dzisiejszy, w pełni potwierdziły słuszność ówczesnych koncepcji. PTTK utrzymało silną pozycję obu poprzedników, stając się jednocześnie głównym "motorem" rozwoju turystyki w Polsce oraz znaczącym środowiskiem intelektualnym i opiniotwórczym. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, że siłą Towarzystwa, podobnie jak i jego protoplastów, były zawsze w pełni demokratyczne zasady tworzenia wszystkich struktur wewnętrznych, stojące nierzadko w sprzeczności z "życzliwymi" sugestiami różnych czynników oficjalnych. Może to właśnie, obok turystyczno - krajoznawczych pasji i społecznego zaangażowania członków Towarzystwa, jest największą wartością PTTK.

Opracowania

Tatrzańskie Towarzystwo Narciarzy to jedno z pięciu stowarzyszeń, które w 1919 rok, w odrodzonej Polsce powołały Polski Związek Narciarski. Funkcjonował początkowo jako Koło Krakowskie innego, lwowskiego stowarzyszenia, Karpackiego Towarzystwa Narciarzy, a w 1910 roku uzyskało samodzielność. TTN działało bardzo aktywnie w okresie międzywojennym budując schroniska na Kalatówkach (dwa obiekty – starszy spalony w czasie II wojny światowej i młodszy, istniejący do dzisiaj hotel Górski) oraz na Lubaniu (także spalone przez Niemców w czasie II wojny światowej) i na Rysiance. W 1950 roku TTN wstąpiło w całości razem ze swoim majątkiem do PTTK. Książka zawierała wiele interesujących ilustracji archiwalnych, w tym z budowy schroniska na Kalatówach. www.cotg.pttk.pl


Jacek Potocki:

Rozwój zagospodarowania turystycznego Sudetów od połowy XIX wieku do II wojny światowej


Wiesław Kędzierawski:

Nowelizacja prawa turystycznego w Polsce

Krzysztof R. Mazurski:

Turystyka i transport na Ziemi Lubuskiej

Jacek Potocki:

Dzieje turystyki sudeckiej w datach

Konflikt w Karkonoszach

Barbara Zygmańska:

Ja, przewodnik górski ...

Tomasz Dygała:

Beskid Niski w pigułce

Być przewodnikiem

Turysta na medal cz.1

Turysta na medal cz.2

Halina Dominas-Kuczkowska spec. chorób wewn:

Zagrożenie chorobami zakaźnymi przenoszonymi przez kleszcze


KHiT (Oddziały)

Komisja Historii i Tradycji PTTK - spis Oddziałów

Oddziałowe Komisje Historii i Tradycji (stan na 2018 rok)

 

  • Oddział Miejski Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego "Rokita" w Brzegu Dolnym
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Ziemi Prochowickiej
  • Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego przy Instytutach Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział im. ks. ppłk. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu
  • Oddział Zakładowy PTTK przy Andrychowskich Zakładach Przemysłu Bawełnianego Andropol S.A. w Andrychowie
  • Oddział Krakowski PTTK im. ks. Karola Wojtyły w Krakowie
  • Hutniczo-Miejski Oddział PTTK w Krakowie
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział im. Aleksandra Janowskiego w Olkuszu
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Zarząd Oddziału Pienińskiego w Szczawnicy
  • Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego im. Zbigniewa Czapnika w Kluczach
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Miejski Płock
  • Oddział Wolski Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Warszawie
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział "Mazowsze"
  • Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Żyrardowie
  • ZG PTTK
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Opolu
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Przeworsku
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Regionalny w Gdańsku imienia Doktora Mariana Czyżewskiego
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział PTTK "Podbeskidzie" w Bielsku-Białej
  • Oddział PTTK im. Mariana Kantor-Mirskiego w Będzinie
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział "Beskid Śląski"
  • Oddział PTTK Ziemi Gliwickiej w Gliwicach
  • Oddział PTTK im. Aleksandra Janowskiego w Zawierciu
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział im. Mieczysława Radwana w Ostrowcu Świętokrzyskim
  • Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Buku


Licznik: dziś: 618 razem: 314950

© copyright 2024 PTTK Zarząd Główny

Jerzy Kapłon

  • Zarządu Głównego PTTK we współdziałaniu z innymi członkami ZG PTTK,
  • reprezentowanie ZG PTTK w kontaktach z Główną Komisją Rewizyjną PTTK i Głównym Sądem Koleżeńskim PTTK, 
  • współdziałanie z Komisją Działalności Podwodnej ZG PTTK,
  • członek Zespołu ds. wspierania działalności oddziałów i spraw członkowskich.


+ 48 609 609 609

Skip to content